Delhi:દિલ્હી કેમ બની ભારતની રાજધાની? અંગ્રેજોને કઈ બાબતનો ડર હતો?
Delhi: ભારતમાં બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન, અંગ્રેજોએ કોલકાતા (અગાઉનું કલકત્તા)ને તેમની રાજધાની બનાવી હતી. પરંતુ ધીરે ધીરે, અંગ્રેજોને સમજાયું કે કોલકાતાથી સમગ્ર દેશ પર શાસન કરવું મુશ્કેલ બની રહ્યું છે. આ પછી, 12 ડિસેમ્બર 1905 ના રોજ, ભારતની રાજધાની કોલકાતાથી દિલ્હી ખસેડવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો. ચાલો જાણીએ કે આવું શા માટે કરવામાં આવ્યું અને આ પછી કયા ફેરફારો આવ્યા.
અંગ્રેજોના મૂળ બંગાળમાં નબળા પડવા લાગ્યા
દેશના પૂર્વ છેડે કોલકાતાના સ્થાનને કારણે, સમગ્ર ભારત પર નજર રાખવી અને શાસન કરવું મુશ્કેલ બની રહ્યું હતું. આ વાતને સમજીને તત્કાલિન વાઈસરોય લોર્ડ હાર્ડિન્જે ભારતની રાજધાની કોલકાતાથી દિલ્હી ખસેડવાની યોજના બનાવી. દિલ્હીની ભૌગોલિક સ્થિતિ સંપૂર્ણપણે કેન્દ્રિય હતી, જેના કારણે સમગ્ર દેશ પર શાસન કરવું સરળ હતું.
બંગાળમાં થયેલા ફેરફારોથી અંગ્રેજોની ચિંતા વધી
ઈતિહાસકારોના મતે, જ્યારે વાઈસરોય લોર્ડ કર્ઝને 1905માં બંગાળનું વિભાજન કર્યું, ત્યારે આ પગલાથી ભારતીયોમાં ઊંડો નારાજગી પેદા થઈ. જેમ જેમ બંગાળમાં આંદોલન વધતું ગયું તેમ તેમ સ્વરાજની માંગ પણ વેગ પકડવા લાગી. આમ, અંગ્રેજોને સમજાયું કે બંગાળમાં તેમની પકડ નબળી પડી રહી છે, અને તેનો ઉકેલ રાજધાની બદલવામાં જોવા મળ્યો. 
રાજધાની બદલવાની જાહેરાત અને દિલ્હી દરબાર
12 ડિસેમ્બર 1911ના રોજ દિલ્હી દરબારમાં બ્રિટનના રાજા જ્યોર્જ પંચમના સ્વાગત દરમિયાન દિલ્હીને ભારતની નવી રાજધાની જાહેર કરવામાં આવી હતી. જો કે, દિલ્હીને સંપૂર્ણ રીતે રાજધાનીમાં રૂપાંતરિત કરવામાં ઘણા વર્ષો લાગ્યા, અને માર્ચ 1931 માં ઔપચારિક રીતે કામગીરી શરૂ થઈ.
નવી દિલ્હીનું બાંધકામ અને યોજનાઓ
દિલ્હીને રાજધાની બનાવ્યા પછી, એક નવું શહેર સ્થાપવાની યોજના બનાવવામાં આવી, જે “નવી દિલ્હી” તરીકે ઓળખાવા લાગ્યું. તે પ્રખ્યાત બ્રિટિશ આર્કિટેક્ટ સર એડવિન લ્યુટિયન્સ અને સર હર્બર્ટ બેકર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. નવી દિલ્હી ખાસ કરીને સરકારી ઈમારતો, સંસદ ભવન અને રાષ્ટ્રપતિ ભવનની સુવિધાઓને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવી હતી.
આઝાદી પછી દિલ્હીનો વિકાસ
ભારતે આઝાદી મેળવ્યા પછી, 1956માં દિલ્હીને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું અને 1991માં રાષ્ટ્રીય રાજધાની ક્ષેત્ર (NCR) બનાવ્યું હતું, જેનાથી આસપાસના વિસ્તારોને પણ દિલ્હીનો એક ભાગ ગણવામાં આવ્યો હતો.
