RBI એ PhonePe પર ₹૨૧ લાખનો દંડ ફટકાર્યો, તપાસમાં ખામીઓ સામે આવી
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ ડિજિટલ પેમેન્ટ કંપની PhonePe લિમિટેડ પર ₹૨૧ લાખનો દંડ ફટકાર્યો છે. આ કાર્યવાહી કંપની દ્વારા પ્રીપેડ પેમેન્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ (PPI) સંબંધિત નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવા બદલ કરવામાં આવી છે. આ ઘટનાક્રમ ભારતના ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમમાં નિયમનકારી પાલનનું મહત્વ દર્શાવે છે.
તપાસમાં શું ખામીઓ મળી?
RBI દ્વારા ઓક્ટોબર ૨૦૨૩ થી ડિસેમ્બર ૨૦૨૪ દરમિયાન હાથ ધરવામાં આવેલી કાયદેસરની તપાસમાં કેટલીક ગંભીર ખામીઓ સામે આવી હતી. મુખ્ય ખામી એ હતી કે દિવસના અંતે કંપનીના એસ્ક્રો એકાઉન્ટમાં રહેલું બેલેન્સ ગ્રાહકોના બાકી રહેલા PPI અને વેપારીઓને ચૂકવવાપાત્ર રકમ કરતાં ઓછું હતું. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, કંપની પાસે ગ્રાહકોને અને વેપારીઓને ચૂકવવા માટે જરૂરી નાણાં એસ્ક્રો એકાઉન્ટમાં ઉપલબ્ધ નહોતા. આ ઉપરાંત, કંપનીએ આ ખામીની જાણ સમયસર RBI ને કરી ન હતી, જે એક નિયમનકારી ઉલ્લંઘન છે.
RBI નો નિર્ણય અને સ્પષ્ટતા
આ ખામીઓ સામે આવ્યા બાદ RBI એ PhonePe ને કારણદર્શક નોટિસ મોકલી હતી અને ખુલાસો માંગ્યો હતો. કંપનીએ લેખિત જવાબ અને વ્યક્તિગત સુનાવણી દ્વારા પોતાનો પક્ષ રજૂ કર્યો હતો, પરંતુ તમામ હકીકતોની સમીક્ષા કર્યા પછી RBI એ કંપનીને દોષિત ઠેરવી અને દંડ લાદવાનો નિર્ણય લીધો.
જોકે, RBI એ સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ કાર્યવાહી માત્ર નિયમનકારી ઉલ્લંઘનોને કારણે લેવામાં આવી છે. આનાથી ગ્રાહકોના વ્યવહારો અથવા PhonePe અને ગ્રાહકો વચ્ચેના કરારોની માન્યતા પર કોઈ અસર થશે નહીં.
અન્ય NBFCs પર પણ કાર્યવાહી
આ જ સમયગાળામાં, RBI એ બીજી કેટલીક નાણાકીય કંપનીઓ પર પણ પગલાં લીધા છે. PhonePe ટેકનોલોજી સર્વિસીસ અને આદિત્ય બિરલા ફાઇનાન્સ સહિત નવ નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સિયલ કંપનીઓ (NBFCs) એ વિવિધ કારણોસર તેમના નોંધણી પ્રમાણપત્રો (CoR) સ્વૈચ્છિક રીતે પરત કર્યા છે. આ ઉપરાંત, સેન્ટ્રલ બેંકે એક અલગ આદેશમાં ૩૧ NBFCs ના નોંધણી પ્રમાણપત્રો રદ પણ કર્યા છે.
આ ઘટના દર્શાવે છે કે RBI ભારતના નાણાકીય બજારમાં નિયમનકારી અનુપાલન અને ગ્રાહક સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે કડક વલણ અપનાવી રહ્યું છે.
