ચોંકાવનારો રિપોર્ટ: આહારમાં ફેરફારથી દુનિયા દરરોજ ૪૦,૦૦૦ મૃત્યુથી બચશે, ‘પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ’ અપનાવવાની અપીલ
વિશ્વભરમાં બદલાતી જીવનશૈલી અને બિનઆરોગ્યપ્રદ ખાણી-પીણીની આદતો માનવ સ્વાસ્થ્ય અને પર્યાવરણ બંને પર ગંભીર અસર કરી રહી છે. તાજેતરમાં બહાર આવેલા એક ચોંકાવનારા રિપોર્ટ માં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે જો વૈશ્વિક વસ્તી વનસ્પતિ-સમૃદ્ધ ‘પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ’ અપનાવે, તો દરરોજ આશરે ૪૦,૦૦૦ અકાળ મૃત્યુ ટાળી શકાય છે. આ અભિયાન માત્ર આરોગ્ય સુધારવા પર જ નહીં, પરંતુ પર્યાવરણના સંરક્ષણ પર પણ ભાર મૂકે છે.
આ રિપોર્ટમાં ધ્યાન દોરવામાં આવ્યું છે કે વૈશ્વિક ખાદ્ય પ્રણાલી ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જનમાં લગભગ એક તૃતીયાંશ હિસ્સો ધરાવે છે. જો વિશ્વના લોકો આ વનસ્પતિ-આધારિત આહાર અપનાવે, તો ૨૦૫૦ સુધીમાં ખાદ્ય પ્રણાલીને કારણે થતા આબોહવા નુકસાનને અડધું કરી શકાય છે. વધુમાં, ખાદ્ય ઉત્પાદન વન્યજીવન અને વન વિનાશનું મુખ્ય કારણ છે અને જળ પ્રદૂષણમાં પણ મોટો ફાળો આપે છે.
શું છે ‘પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ’?
‘પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ’ (Planetary Health Diet) મુખ્યત્વે શાકભાજી, ફળો, બદામ, કઠોળ અને આખા અનાજ પર આધારિત છે. આ આહાર માંસાહારી ખોરાકના સેવનને મર્યાદિત કરવાની હિમાયત કરે છે.
- ખોરાકની રચના: આ આહારમાં મોટા ભાગનો હિસ્સો વનસ્પતિજન્ય હોય છે. જોકે, માંસ, ઈંડા અથવા દૂધ જેવા કેટલાક પ્રાણી ઉત્પાદનોને પણ ઓછી માત્રામાં આ ડાયેટમાં સામેલ કરી શકાય છે.
- નિષ્ણાતોનો મત: નિષ્ણાતો કહે છે કે આ ડાયેટ કોઈ બલિદાન આપવાનો અર્થ નથી; તેના બદલે, આ ઘટકોને જોડીને, સ્વસ્થ, સ્વાદિષ્ટ અને વૈવિધ્યસભર ખોરાક તૈયાર કરી શકાય છે.
માંસાહારી ખોરાકનો વધુ પડતો વપરાશ હાનિકારક
રિપોર્ટમાં માંસાહારી ખોરાકના વધુ પડતા વપરાશ પર ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે, જેને સ્વાસ્થ્ય માટે જોખમી ગણાવ્યું છે.
- અતિશય લાલ માંસ: રિપોર્ટ મુજબ, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને કેનેડામાં લોકો પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ દ્વારા ભલામણ કરાયેલા કરતાં સાત ગણું વધુ લાલ માંસ ખાય છે. યુરોપ અને લેટિન અમેરિકામાં આ પ્રમાણ પાંચ ગણું અને ચીનમાં ચાર ગણું વધારે છે.
- અસમાનતા: આ રિપોર્ટમાં વૈશ્વિક ખાદ્ય અસમાનતા પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે. જ્યાં એક તરફ ૨.૮ અબજ લોકો સ્વસ્થ ખોરાક પરવડી શકતા નથી અને ૧ અબજ કુપોષિત છે, ત્યાં બીજી તરફ આશરે ૧ અબજ લોકો સ્થૂળતા (Obesity) થી પીડાય છે.
આ સિવાય, રિપોર્ટમાં એક ચોંકાવનારો ખુલાસો કરવામાં આવ્યો છે કે વિશ્વના સૌથી ધનિક ૩૦ ટકા લોકો ખાદ્ય પ્રણાલીને કારણે થતા પર્યાવરણીય નુકસાનમાં ૭૦ ટકાથી વધુ ફાળો આપે છે.
પ્લેનેટરી ડાયેટ અપનાવવાના ફાયદા અને નીતિગત ફેરફારો
પ્લેનેટરી હેલ્થ ડાયેટ અપનાવવાથી સ્વાસ્થ્ય પર થતા હકારાત્મક અસરો પણ ગણાવવામાં આવી છે.
- રોગનું જોખમ ઘટાડવું: આ આહાર અપનાવવાથી હૃદયની સમસ્યાઓ, સ્ટ્રોક, ડાયાબિટીસ, કેન્સર અને ન્યુરોડિજનરેટિવ રોગો (Neurodegenerative diseases) નું જોખમ ઓછું થાય છે.
- જીવ બચાવ: નિષ્ણાતોનો દાવો છે કે આ આહાર અપનાવવાથી વાર્ષિક ૧૫ મિલિયન (દોઢ કરોડ) અકાળ મૃત્યુ અટકાવી શકાય છે.
સરકાર માટે ભલામણો
રિપોર્ટમાં નીતિગત સ્તરે મહત્ત્વના ફેરફારો કરવા માટે પણ ભલામણો કરવામાં આવી છે:
- ભાવ નિયમન: બિનઆરોગ્યપ્રદ ખોરાક મોંઘો થવો જોઈએ, જ્યારે સ્વસ્થ ખોરાક પોસાય તેવો હોવો જોઈએ.
- જાહેરાતો પર નિયંત્રણ: બિનઆરોગ્યપ્રદ ખોરાકની જાહેરાતો પર નિયંત્રણ લાવવું અને તેના પર ચેતવણી લેબલ લગાવવા જોઈએ.
- કૃષિ સબસિડી: કૃષિ સબસિડીને સ્વસ્થ અને ટકાઉ ખોરાક તરફ વાળવી જોઈએ.
નિષ્ણાતો કહે છે કે આહારમાં ફેરફાર કરવાની સાથે-સાથે ખોરાકનો બગાડ ઓછો કરવો અને લીલી ખેતી અપનાવવી પણ એટલું જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
