US: ઇઝરાયલ-ઈરાન તણાવ ક્યાં જઈ રહ્યો છે? શું અમેરિકા પણ તેમાં સામેલ થઈ શકે છે?
US: ઇઝરાયલ અને ઈરાન વચ્ચેનો તાજેતરનો સંઘર્ષ હવે પાંચમા દિવસમાં પ્રવેશી ગયો છે. પરિસ્થિતિ સતત બગડી રહી છે અને બંને દેશો એકબીજાને નષ્ટ કરવાની ધમકી આપી રહ્યા છે. દરમિયાન, અમેરિકાએ પરિસ્થિતિને શાંત કરવાના પ્રયાસો વિશે વાત કરી છે, પરંતુ જમીન પરની પરિસ્થિતિ કંઈક બીજું જ તરફ ઈશારો કરી રહી છે.
આ સંઘર્ષ કેવી રીતે શરૂ થયો?
ગુરુવારે, ઇઝરાયલી લડાકુ વિમાનોએ ઈરાન પર મોટો હુમલો કર્યો, જેમાં ઘણા ઈરાની લશ્કરી કમાન્ડર અને પરમાણુ વૈજ્ઞાનિકો માર્યા ગયા. જવાબમાં, ઈરાને ઈઝરાયલ પર મિસાઈલોથી જવાબી હુમલો કર્યો. તેલ અવીવ સહિત ઘણા શહેરોમાં વિનાશ થયો. આ લડાઈ સોમવારે પણ ચાલુ રહી.
દરમિયાન, અમેરિકા, બ્રિટન અને ફ્રાન્સ જેવા દેશો ઈઝરાયલના સમર્થનમાં ઉભા છે, જ્યારે મોટાભાગના દેશોએ ઈરાન પરના હુમલાની નિંદા કરી છે.
ઈરાનનો પરમાણુ કાર્યક્રમ: સંઘર્ષનું મૂળ
ઈઝરાયલ લાંબા સમયથી ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમનો વિરોધ કરી રહ્યું છે. તેને લાગે છે કે જો ઈરાન પરમાણુ શક્તિ બનશે, તો તે તેની સુરક્ષા માટે સીધો ખતરો હશે. આ જ કારણ છે કે ઈઝરાયલે ઈરાનના પરમાણુ સ્થાપનોને નિશાન બનાવ્યા.
હુમલા પહેલા, ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે પરમાણુ કરાર પર છઠ્ઠા તબક્કાની વાટાઘાટો શરૂ થવાનો હતો, પરંતુ હવે ઈરાન આ પ્રક્રિયામાંથી ખસી ગયું છે.
ઈરાનના આંતરિક રાજકારણ પર અસર
ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ મસૂદ પેઝેશ્કિયાનની અમેરિકા સાથે વાટાઘાટો કરવાની પહેલ હવે જોખમમાં છે. ઈરાનના કટ્ટરપંથી જૂથો આ હુમલાને અમેરિકા અને ઈઝરાયલ વચ્ચેની સાઠગાંઠ માની રહ્યા છે અને આ વલણ ઈરાનની વિદેશ નીતિને વધુ કડક બનાવી શકે છે.
- વિશ્વની પ્રતિક્રિયા: વિભાજિત અભિપ્રાય
- પશ્ચિમી દેશો: ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમથી ચિંતિત, પરંતુ ઈઝરાયલની કાર્યવાહીને અવગણીને.
આરબ દેશો: મોટાભાગના આરબ દેશોએ ઈરાનના સમર્થનમાં નિવેદનો આપ્યા છે અને ઈઝરાયલી હુમલાની નિંદા કરી છે. સાઉદી અરેબિયા જેવા દેશો, જે સામાન્ય રીતે ઈરાન વિરુદ્ધ હોય છે, તેમણે પણ આ વખતે અલગ વલણ અપનાવ્યું છે.
શું અમેરિકા પણ લડાઈમાં જોડાશે?
અત્યાર સુધી ઈરાને યુએસ લશ્કરી થાણાઓને નિશાન બનાવ્યા નથી, પરંતુ ચેતવણીઓ આપવામાં આવી છે. ઈરાન સમર્થિત જૂથો – જેમ કે હુથી, હિઝબુલ્લાહ અને હશ્દ અલ-શાબી – એ પણ યુએસ પર સીધો હુમલો કર્યો નથી.
જો ઈરાન હોર્મુઝ સ્ટ્રેટ બંધ કરે છે, તો આ પગલું અમેરિકાને સંઘર્ષમાં ધકેલી શકે છે. આનાથી વૈશ્વિક તેલ પુરવઠા પર ગંભીર અસર પડશે અને ઘણા દેશોની અર્થવ્યવસ્થા પાટા પરથી ઉતરી શકે છે.
- ઈઝરાયલની વ્યૂહરચના: પરમાણુ કાર્યક્રમ અને શાસન પરિવર્તન
- ઈઝરાયલના બે સ્પષ્ટ ધ્યેયો છે:
ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમને સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કરવો.
ઈરાનમાં શાસન પરિવર્તન લાવવું.
ઈઝરાયલ માને છે કે આ બંને ધ્યેયો તેને લાંબા ગાળાની સુરક્ષા પૂરી પાડશે, જેમ કે અમેરિકા અને પશ્ચિમી દેશોએ ઈરાક અને લિબિયામાં કર્યું હતું.
તણાવનું ભવિષ્ય શું છે?
હવે પ્રશ્ન એ છે કે આ યુદ્ધ કેટલો સમય ચાલશે અને શું તે મર્યાદિત રહેશે કે મોટા પ્રાદેશિક યુદ્ધમાં ફેરવાશે? યુએસ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ કહે છે કે રાજદ્વારી પ્રયાસો ચાલુ છે અને તેઓ ઈચ્છે છે કે ઈરાન અને ઈઝરાયલ કોઈ કરાર પર પહોંચે.
ટ્રમ્પે કહ્યું, “અમે વાટાઘાટો કરી રહ્યા છીએ, જેમ આપણે ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે શાંતિ બનાવી છે, અમે અહીં પણ તે જ કરીશું.”
પરિસ્થિતિ અત્યંત સંવેદનશીલ છે. કોઈપણ એક પગલું પ્રાદેશિક અસ્થિરતાને વૈશ્વિક કટોકટીમાં ફેરવી શકે છે. આવનારા દિવસો નક્કી કરશે કે શાંતિ તરફ એક પગલું ભરાશે કે આ સંઘર્ષ વધુ વ્યાપક બનશે.
