બાંગ્લાદેશમાં ફાંસીની સજા કેવી રીતે આપવામાં આવે છે?શેખ હસીના સરકારના કાયદાકીય અને રાજકીય વિકલ્પો
બાંગ્લાદેશની ઇન્ટરનેશનલ ક્રાઇમ્સ ટ્રિબ્યુનલ (ICT) એ પૂર્વ વડાપ્રધાન શેખ હસીનાને માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓમાં મોતની સજા સંભળાવ્યા બાદ દેશના રાજકારણમાં ભારે તણાવ સર્જાયો છે. બાંગ્લાદેશમાં મોતની સજા આપવાની પ્રક્રિયા, તેમાં સામેલ અન્ય દોષિતો અને હસીના પાસે ઉપલબ્ધ કાયદાકીય વિકલ્પો વિશે વિગતવાર માહિતી અહીં આપવામાં આવી છે.
કયા આરોપોમાં મળી સજા?
ICTએ શેખ હસીનાને માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓ સહિત પાંચ આરોપોમાં દોષિત ઠેરવ્યા છે. આ નિર્ણય જુલાઈ વિદ્રોહ (July Uprising) દરમિયાન નિઃશસ્ત્ર નાગરિકો પર ગોળીબાર કરાવવાના આદેશો સાથે સંબંધિત છે.
હસીનાના બે ટોચના સહયોગીઓ:
પૂર્વ ગૃહમંત્રી અસદુઝ્ઝમાન ખાન કમાલ: તેમને પણ મોતની સજા સંભળાવવામાં આવી છે.
પૂર્વ પોલીસ મહાનિરીક્ષક (IGP) ચૌધરી અબ્દુલ્લા અલ-મામૂન: તેમને 5 વર્ષની જેલની સજા મળી છે. (તેઓ હાલ કસ્ટડીમાં છે અને સરકારી ગવાહ બની ચૂક્યા છે.)
બાંગ્લાદેશમાં મોતની સજા કેવી રીતે અપાય છે?
બાંગ્લાદેશમાં મોતની સજા આપવા માટે માત્ર ફાંસી (Hanging) નો જ ઉપયોગ થાય છે.
પ્રક્રિયા: ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ 1898 મુજબ, દોષિત વ્યક્તિને ગરદનના સહારે ત્યાં સુધી લટકાવવામાં આવે છે જ્યાં સુધી તેનું મૃત્યુ ન થાય.
અન્ય પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ નહીં: અહીં ગોળી મારીને, પથ્થર મારીને, વીજળીના આંચકાથી કે લેથલ ઇન્જેક્શનથી મોતની સજા આપવામાં આવતી નથી.
કયા ગુનાઓમાં ફાંસીની જોગવાઈ છે?
બાંગ્લાદેશના કાયદામાં કુલ 33 અપરાધો માટે મોતની સજાની જોગવાઈ છે, જેમાં નીચેના મુખ્ય ગુનાઓ શામેલ છે:
હત્યા, રાજ્ય વિરુદ્ધ યુદ્ધ છેડવું, વિદ્રોહમાં સહાયતા.
બાળકની સહાયતાથી આત્મહત્યા, બાળ હત્યાનો પ્રયાસ, અપહરણ.
આતંકવાદ સંબંધિત ગુના, બળાત્કાર (2020માં ઉમેરાયો).
એસિડ હુમલાથી થતું મૃત્યુ અને ડ્રગ્સ સંબંધિત ગંભીર ગુના.
ICTના પૂર્વેના નિર્ણયો
જે ટ્રિબ્યુનલની સ્થાપના ખુદ શેખ હસીનાએ 25 માર્ચ 2010ના રોજ કરી હતી, તેણે અત્યાર સુધી 15 વર્ષમાં 57 ચુકાદાઓ આપ્યા છે, જેમાં 6 લોકોને કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ પૂર્ણ થયા બાદ ફાંસી આપવામાં આવી છે. આમાં જમાત-એ-ઇસ્લામી અને BNPના અનેક સિનિયર નેતાઓનો સમાવેશ થાય છે.
શેખ હસીના પાસે હવે કયા કાયદાકીય વિકલ્પો બાકી છે?
બાંગ્લાદેશની કાયદાકીય પ્રણાલી મોતની સજા પામેલા દરેક વ્યક્તિને અપીલ કરવાની ગેરંટી આપે છે. શેખ હસીના પાસે હવે બે મુખ્ય વિકલ્પો છે:
સર્વોચ્ચ અદાલતમાં અપીલ: ICTના આ નિર્ણય વિરુદ્ધ બાંગ્લાદેશ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અપીલ દાખલ કરી શકાય છે. અપીલ રદ થયા પછી, સુપ્રીમ કોર્ટમાં ‘રિવ્યૂ અપીલ’ દાખલ કરી શકાય છે.
રાષ્ટ્રપતિ સમક્ષ દયાની અરજી: જો તમામ અપીલો નામંજૂર થાય, તો બંધારણ મુજબ દોષિત વ્યક્તિ બાંગ્લાદેશના રાષ્ટ્રપતિ સમક્ષ માફીની અરજી (Mercy Petition) કરી શકે છે. જો રાષ્ટ્રપતિ આ અરજી પણ ફગાવી દે, તો ફાંસીનો આદેશ અંતિમ માનવામાં આવે છે.
હસીનાનું નિવેદન
કોર્ટના નિર્ણય બાદ શેખ હસીનાની પાર્ટી આવામી લીગે તેમનું નિવેદન જાહેર કર્યું હતું. હસીનાએ કહ્યું કે, “મારા વિરુદ્ધના આ ચુકાદાઓ એક બિન-ચૂંટાયેલી અને ધાંધલી-ભરી ટ્રિબ્યુનલ દ્વારા સંભળાવવામાં આવ્યા છે. આ નિર્ણયો પક્ષપાતી અને રાજકીય રીતે પ્રેરિત છે.”
