Air Fryer vs Deep Fryer: તંદુરસ્ત ખોરાક રાંધવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ કયો?
આજની ભાગદોડભરી અને ટેકનોલોજી-આધારિત જીવનશૈલીમાં, સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે સભાન લોકો માટે ભોજન તૈયાર કરવાની પદ્ધતિઓ એક ચિંતાનો વિષય બની ગઈ છે. ખાસ કરીને જ્યારે વાત સ્વાદિષ્ટ, પરંતુ તેલથી ભરપૂર, તળેલા નાસ્તાની આવે છે, ત્યારે ‘એર ફ્રાયર’ એક આશાસ્પદ વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ઘણા લોકો માને છે કે એર ફ્રાયરમાં રાંધેલો ખોરાક ડીપ-ફ્રાઈડ ખોરાક કરતાં વધુ આરોગ્યપ્રદ હોય છે. પરંતુ શું આ ખરેખર સાચું છે? આ વિષય પર નિષ્ણાતો શું કહે છે, ચાલો તેના પર ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરીએ.
ડીપ ફ્રાયર: સદીઓ જૂની પદ્ધતિ
ભારતીય ભોજનમાં ‘ડીપ ફ્રાઈંગ’ એક પરંપરાગત અને લોકપ્રિય પદ્ધતિ છે. સમોસા, પકોડા, પૂરી, વડા – આ બધા વ્યંજનો તેલના ઊંડા વાસણમાં તળવાથી જ તેનો અસલ સ્વાદ અને ક્રિસ્પીનેસ મેળવે છે. આ પદ્ધતિમાં, ખોરાક તેલમાં સંપૂર્ણપણે ડૂબી જાય છે અને ખૂબ જ ઊંચા તાપમાને રાંધવામાં આવે છે. આનાથી ખોરાકની બહારની સપાટી તરત જ બ્રાઉન અને ક્રિસ્પી બની જાય છે, જ્યારે અંદરથી તે નરમ અને રસદાર રહે છે.
જોખમો:
- વધુ કેલરી અને ચરબી: ડીપ-ફ્રાઈંગથી ખોરાક તેલને શોષી લે છે, જેનાથી તેમાં કેલરી અને સંતૃપ્ત ચરબીનું પ્રમાણ નોંધપાત્ર રીતે વધી જાય છે.
- હૃદય રોગનું જોખમ: વધારે પડતું તળેલું ભોજન હૃદય રોગ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને કોલેસ્ટ્રોલનું જોખમ વધારે છે.
- હાનિકારક સંયોજનો: ફરી ફરી તેલનો ઉપયોગ કરવાથી તેમાં ટ્રાન્સ ફેટ (Trans Fat) અને એક્રેલામાઈડ (Acrylamide) જેવા હાનિકારક સંયોજનો ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ નુકસાનકારક છે.
એર ફ્રાયર: આધુનિક અને સ્વસ્થ વિકલ્પ?
એર ફ્રાયર, તાજેતરના વર્ષોમાં, એક ક્રાંતિકારી કિચન ઉપકરણ તરીકે લોકપ્રિય બન્યું છે. તે ગરમ હવાના તીવ્ર પરિભ્રમણ (Rapid Air Technology) ના સિદ્ધાંત પર કામ કરે છે. તે એક નાનું ઓવન જેવું કાર્ય કરે છે, જે ખોરાકની આસપાસ ગરમ હવાને ફેરવીને તેને રાંધે છે. આ પ્રક્રિયાથી ખોરાક બહારથી ક્રિસ્પી અને અંદરથી નરમ બને છે.
ફાયદા:
- ઓછા તેલનો ઉપયોગ: બેંગલુરુના પોષણશાસ્ત્રી ડૉ. અનુપમા મેનન મુજબ, એર ફ્રાયરનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તેમાં તેલનો ઉપયોગ ખૂબ જ ઓછો અથવા નહિવત્ થાય છે. ડીપ ફ્રાઈંગની સરખામણીમાં આ પદ્ધતિથી ચરબીનું પ્રમાણ ૭૦ થી ૮૦ ટકા ઘટી શકે છે.
- ઓછી કેલરી: તેલ ઓછું હોવાથી કેલરીની માત્રા પણ ઓછી રહે છે, જે વજન નિયંત્રિત કરવા માટે મદદરૂપ છે.
- સ્વાસ્થ્ય લાભ: ઓછા તેલના વપરાશથી કોલેસ્ટ્રોલ અને હૃદય રોગનું જોખમ ઘટી શકે છે.
શું એર ફ્રાયર સંપૂર્ણપણે સલામત છે? નિષ્ણાતોની ચેતવણી
સફદરજંગ એન્ક્લેવના કાર્ડિયોલોજિસ્ટ ડૉ. અનુપમ ગોયલ જણાવે છે કે ફક્ત રસોઈની પદ્ધતિ બદલવાથી ખોરાક સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ બની જતો નથી. જો તમે એર ફ્રાયરમાં પણ ફ્રોઝન, પ્રોસેસ્ડ, કે પેકેજ્ડ ફૂડ (જેમાં વધારે મીઠું, પ્રિઝર્વેટિવ્સ અને રિફાઈન્ડ કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ હોય) રાંધો છો, તો તેના સ્વાસ્થ્ય જોખમો યથાવત્ રહે છે.
કેટલાક સંશોધનો સૂચવે છે કે ખૂબ ઊંચા તાપમાને એર-ફ્રાઈંગ કરવાથી એક્રેલામાઈડ જેવા હાનિકારક સંયોજનો ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, જોકે તેનું પ્રમાણ ડીપ-ફ્રાઈંગ કરતાં ઓછું હોય છે. આથી, એર ફ્રાયરનો ઉપયોગ કરવા છતાં, તાજા અને આખા ખોરાકને રાંધવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જરૂરી છે.
બંને પદ્ધતિઓનું સંતુલન અને સમજદારીપૂર્ણ ઉપયોગ
ડૉ. મેનન માને છે કે ડીપ ફ્રાઈંગ હંમેશા ખરાબ હોતું નથી. જો તમે મર્યાદિત માત્રામાં, સારા તેલ (જેમ કે સરસવનું તેલ કે ઓલિવ તેલ) નો ઉપયોગ કરીને તાજા શાકભાજી કે અન્ય વસ્તુઓ ડીપ ફ્રાય કરો છો, તો તે નુકસાનકારક નથી. વાસ્તવિક જોખમ રોજબરોજ તળેલું ભોજન ખાવાથી અને વારંવાર એક જ તેલનો ઉપયોગ કરવાથી આવે છે.
એર ફ્રાઈંગ સામાન્ય રીતે ડીપ ફ્રાઈંગ કરતાં વધુ સારો વિકલ્પ છે કારણ કે તે તેલના વપરાશ અને કેલરી લોડને ઘટાડીને ક્રિસ્પીનેસ પ્રાપ્ત કરે છે, અને તે ઘરની અંદરના વાયુ પ્રદૂષણને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડે.ગ્રાહકોએ ઉપકરણની સંભવિત રાસાયણિક રચના અંગે સાવધાની રાખવી જોઈએ, અને વાસ્તવિક સ્વાસ્થ્ય લાભો મેળવવા માટે તેમણે તાજા, સંપૂર્ણ ઘટકોનો ઉપયોગ કરવાનું પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ
