ભારતના ગામમાંથી મળ્યા જુરાસિક યુગના દુર્લભ અવશેષો
ભારતના પશ્ચિમી રાજ્ય રાજસ્થાનના મેઘા ગામમાંથી સંશોધકોને જુરાસિક યુગની એક દુર્લભ મગર જેવી પ્રજાતિના અવશેષો મળ્યા છે.
સંશોધકો અનુસાર, આ અવશેષ, જેને ફાયટોસોર કહેવામાં આવે છે, તે લગભગ ૧.૫ થી ૨ મીટર લાંબો છે અને તેની ઉંમર ૨૦૦ મિલિયન વર્ષથી પણ વધુ હોઈ શકે છે.
શોધનું મહત્વ
આ શોધ રાજ્યના જળ વિભાગના વરિષ્ઠ હાઇડ્રોજિયોલોજિસ્ટ ડો. નારાયણદાસ ઈંખિયા અને તેમની ટીમે કરી છે. તેમણે જણાવ્યું કે આ વિસ્તારમાં હજુ પણ ઘણા છુપાયેલા અવશેષો મળી શકે છે, જે વિકાસના ઇતિહાસ પર મહત્વપૂર્ણ અને રસપ્રદ માહિતી આપી શકે છે.
ડો. ઈંખિયાએ કહ્યું, “આ વિસ્તાર અવશેષ પ્રવાસન માટે પણ એક મહત્વપૂર્ણ સ્થળ બની શકે છે.”
જિયોસાયન્ટિસ્ટ સી.પી. રાજેન્દ્રન અનુસાર, ફાયટોસોર એક અર્ધ-જલીય જીવ હતો, જે નદીમાં રહેવાની સાથે જમીન પર પણ રહેતો હતો. “તે પછીથી વર્તમાન સમયમાં જોવા મળતા મગરમાં વિકસિત થયો.”
શોધ કેવી રીતે થઈ
સ્થાનિક ગ્રામજનોએ ગયા અઠવાડિયે વિસ્તારમાં એક તળાવ ખોદતા સમયે આ અવશેષની ઓળખ કરી. તેમણે જોયું કે જમીનમાં કેટલીક રચનાઓ મોટા હાડપિંજર જેવી દેખાઈ રહી હતી અને તરત જ અધિકારીઓને જાણ કરી.
ખોદકામ દરમિયાન સંશોધકોને એક જીવાશ્મ ઈંડું પણ મળ્યું, જે કદાચ આ જ પ્રજાતિનું હોઈ શકે છે.
વરિષ્ઠ પેલિયોન્ટોલોજિસ્ટ વી.એસ. પરિહારે એનડીટીવીને જણાવ્યું, “આ અવશેષ એક મધ્યમ કદના ફાયટોસોરનો સંકેત આપે છે, જે કદાચ લાખો વર્ષો પહેલા અહીં નદી પાસે રહેતો હતો અને માછલીઓ ખાઈને જીવતો હતો.”
ડો. રાજેન્દ્રન અનુસાર, આ અવશેષ “સંભવતઃ એક દુર્લભ નમૂનો છે”, કારણ કે અત્યાર સુધી દુનિયાના અન્ય ભાગોમાં તેના ફક્ત કેટલાક ભાગો જ મળ્યા છે.
ભૂતકાળની શોધ અને ભૌગોલિક મહત્વ
જોકે આ શોધ મહત્વની છે, પરંતુ આશ્ચર્યજનક નથી કારણ કે આ વિસ્તાર એક સમયે એક તરફથી નદી અને બીજી તરફથી સમુદ્રથી ઘેરાયેલો હતો.
જેસલમેરનો ભાગ લાઠી ફોર્મેશન નામની ભૂવૈજ્ઞાનિક રચનામાં આવે છે, જ્યાં જુરાસિક યુગમાં ડાયનાસોર રહેતા હતા.
ડો. ઈંખિયાએ જણાવ્યું કે ૨૦૨૩માં તેમણે જેસલમેરમાં ડાયનાસોર હોવાની સંભાવનાવાળા અવશેષ ઈંડા પણ શોધ્યા હતા.
૨૦૧૮માં, ભારતીય ભૂવૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણની ટીમે અહીં મળેલા અવશેષોમાં અત્યાર સુધીનો સૌથી જૂનો શાકાહારી ડાયનાસોર પણ શોધ્યો હતો.
