ચીનનું જાસૂસી જહાજ યુઆન વાંગ-5 35 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે ભારતની જાસૂસી માટે શ્રીલંકા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે. તે 11 ઓગસ્ટે હંબનટોટા પહોંચે તેવી શક્યતા છે. ભારતે આ જાસૂસી જહાજને લઈને શ્રીલંકા સમક્ષ વિરોધ નોંધાવ્યો છે. તેમ છતાં શ્રીલંકાએ તેને હંબનટોટા પોર્ટ પર આવવાની મંજૂરી આપી છે. ભારત આ અંગે એલર્ટ પર છે. ભારતીય નૌકાદળ જહાજની હિલચાલ પર નજીકથી નજર રાખી રહ્યું છે.
ચીની જાસૂસી જહાજ યુઆન વાંગ-5 13 જુલાઈએ જિયાંગિન પોર્ટથી રવાના થયું હતું અને 11 ઓગસ્ટે શ્રીલંકાના હમ્બનટોટા બંદર પર પહોંચશે. હંબનટોટામાં તે એક સપ્તાહ એટલે કે 17 ઓગસ્ટ સુધી રહેશે. ચીને આ બંદર શ્રીલંકા પાસેથી 99 વર્ષની લીઝ પર લીધું છે.
આ જહાજ સ્પેસ અને સેટેલાઇટ ટ્રેકિંગમાં માહેર છે. ચાઇના યુઆન વાંગ વર્ગના જહાજો દ્વારા ઉપગ્રહો, રોકેટ અને ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ બેલિસ્ટિક મિસાઇલ્સ (ICBM) ના પ્રક્ષેપણ પર નજર રાખે છે. ચીન પાસે આવા 7 જહાજ છે, જે સમગ્ર પેસિફિક, એટલાન્ટિક અને હિંદ મહાસાગરમાં ચલાવવામાં સક્ષમ છે. આ જહાજો જાસૂસી કરે છે અને બેઇજિંગના જમીન-આધારિત ટ્રેકિંગ સ્ટેશનોને સંપૂર્ણ માહિતી મોકલે છે.
યુએસ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સના રિપોર્ટ અનુસાર, આ જહાજ PLAના સ્ટ્રેટેજિક સપોર્ટ ફોર્સ (SSF) દ્વારા સંચાલિત છે. SSF એ થિયેટર કમાન્ડ લેવલની સંસ્થા છે. તે PLA ને અવકાશ, સાયબર, ઈલેક્ટ્રોનિક, માહિતી, સંચાર અને મનોવૈજ્ઞાનિક યુદ્ધ મિશનમાં મદદ કરે છે.
અગાઉ, જ્યારે ચીને 2022 માં લોંગ માર્ચ 5B રોકેટ લોન્ચ કર્યું હતું, ત્યારે તે શિપ સર્વેલન્સ મિશન પર નીકળ્યું હતું. તાજેતરમાં જ તે ચીનના તિઆંગોંગ સ્પેસ સ્ટેશનના પ્રથમ લેબ મોડ્યુલના પ્રક્ષેપણના દરિયાઈ દેખરેખમાં પણ સામેલ હતું.
શ્રીલંકાના સંરક્ષણ મંત્રાલયે અગાઉ ચીનના જહાજ હમ્બનટોટા આવવાના અહેવાલોને ફગાવી દીધા હતા. બાદમાં શ્રીલંકાએ આ મુદ્દે સ્પષ્ટતા કરી અને તેને નિયમિત પ્રવૃત્તિ ગણાવી અને કહ્યું કે તેણે ભૂતકાળમાં ઘણા દેશોને આવી પરવાનગી આપી છે. શ્રીલંકા અત્યાર સુધી કહેતું આવ્યું છે કે તે હમ્બનટોટા બંદરનો સૈન્ય ગતિવિધિઓ માટે ઉપયોગ કરવા દેશે નહીં.
બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ શ્રીલંકા એટલે કે BRISLએ જણાવ્યું કે યુઆન વાંગ-5, 11 ઓગસ્ટે હમ્બનટોટા પહોંચ્યા બાદ ઓગસ્ટથી સપ્ટેમ્બર દરમિયાન હિંદ મહાસાગર ક્ષેત્રના ઉત્તર-પશ્ચિમ ભાગમાં ચીનના ઉપગ્રહોને ટ્રેક કરીને સંશોધન કરશે.
BRISLએ તેના નિવેદનમાં જણાવ્યું છે કે યુઆન વાંગ-5ની હમ્બનટોટા બંદરની મુલાકાત શ્રીલંકા અને વિકાસશીલ દેશોને તેમના અવકાશ કાર્યક્રમો શીખવા અને વિકસાવવાની તક પૂરી પાડે છે.
નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આ જહાજ 11 થી 17 ઓગસ્ટ સુધી હંબનટોટામાં રહેશે. આટલા દિવસોમાં ઘણી બધી માહિતી ભેગી કરી શકાય છે. તેથી, શ્રીલંકા માટે તેને સામાન્ય પગલું કહેવું બિલકુલ ખોટું છે.
યુઆન વાંગ-5 સૈન્ય નથી પરંતુ શક્તિશાળી ટ્રેકિંગ જહાજ છે. જ્યારે ચીન અથવા અન્ય કોઈ દેશ મિસાઈલ પરીક્ષણ કરે છે ત્યારે આ જહાજો તેમની હિલચાલ શરૂ કરે છે. આ જહાજ 750 કિલોમીટર દૂર સુધી સરળતાથી નજર રાખી શકે છે. આ 400 ક્રૂ શિપ પેરાબોલિક ટ્રેકિંગ એન્ટેના અને કેટલાક સેન્સરથી સજ્જ છે.
હંબનટોટા બંદર પર પહોંચ્યા પછી, આ જહાજ કલ્પક્કમ, કુડનકુલમ જેવા દક્ષિણ ભારતના મુખ્ય સૈન્ય અને પરમાણુ મથકો સુધી પહોંચશે. તેમજ કેરળ, તમિલનાડુ અને આંધ્રપ્રદેશના ઘણા બંદરો ચીનના રડાર પર હશે. કેટલાક નિષ્ણાતો એવું પણ કહે છે કે ચીન આ જહાજને ભારતના મુખ્ય નેવલ બેઝ અને ન્યુક્લિયર પ્લાન્ટ્સની જાસૂસી કરવા માટે શ્રીલંકા મોકલી રહ્યું છે.
આ જહાજમાં હાઈટેક ઈવેસ્ડ્રોપિંગ સાધનો લગાવવામાં આવ્યા છે. એટલે કે શ્રીલંકાના બંદર પર ઉભા રહીને તે ભારતના અંતરિયાળ વિસ્તાર સુધીની માહિતી એકઠી કરી શકે છે. ઉપરાંત, પૂર્વ કિનારે સ્થિત ભારતીય નૌકાદળ આ જહાજની જાસૂસી શ્રેણીમાં હશે. કેટલાક મીડિયા રિપોર્ટ્સમાં દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે ચાંદીપુરમાં ઈસરોના લોન્ચિંગ સેન્ટરની પણ જાસૂસી થઈ શકે છે. એટલું જ નહીં, તે દેશની અગ્નિ જેવી મિસાઈલની કામગીરી અને રેન્જ જેવી તમામ માહિતી ચોરી શકે છે.
31 જુલાઈએ વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા અરિંદમ બાગચીએ કહ્યું હતું કે અમને આ જહાજ ઓગસ્ટમાં હંબનટોટા બંદરે પહોંચવાના સમાચાર મળ્યા છે. દેશની સુરક્ષા અને આર્થિક હિતને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારત સરકાર દરેક વિકાસ પર નજર રાખી રહી છે અને તેની સુરક્ષા માટે તમામ જરૂરી પગલાં લેશે.
તે જ સમયે, ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે જવાબમાં કહ્યું કે ચીનને આશા છે કે સંબંધિત પક્ષો ચીનની દરિયાઈ વૈજ્ઞાનિક સંશોધન પ્રવૃત્તિને યોગ્ય આંખથી જોશે. ઉપરાંત, તેમાં દખલ કરવાનું ટાળો.
શ્રીલંકાએ લોનની ચૂકવણી કરવામાં નિષ્ફળ ગયા બાદ વર્ષ 2017માં દક્ષિણમાં સ્થિત હમ્બનટોટા બંદર ચીનને 99 વર્ષની લીઝ પર સોંપ્યું હતું. આ બંદર એશિયા અને યુરોપ વચ્ચેના મુખ્ય દરિયાઈ વેપાર માર્ગની નજીક આવેલું છે. જે ચીનના બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ પ્રોજેક્ટ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ભારત અને અમેરિકાએ હંમેશા ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે $1.5 બિલિયનના ખર્ચે બનેલું આ બંદર ચીનનું નૌકાદળ બની શકે છે. ભારતના સુરક્ષા નિષ્ણાતોએ તેની આર્થિક શક્યતા પર ઘણી વખત સવાલ ઉઠાવ્યા છે. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે તે ચીનની સ્ટ્રિંગ ઑફ પર્લ વ્યૂહરચના સાથે બરાબર બંધબેસે છે. આ અંતર્ગત ચીન હિંદ મહાસાગરના માધ્યમથી જમીન તેમજ સમુદ્રમાંથી ભારતને ઘેરી શકે છે.
